Ζόφος

Ἡ ἐλπίδα εἶναι τὸ πιὸ βρώμικο
ἀπ᾽ὅσα σᾶς δόθηκαν μαρτύρια.

«Ἀκήρατος», Ἔλεος

Ἐπειδὴ ἡ ἐλπίδα ἐξακολουθεῖ νὰ πεθαίνει πάντα τελευταία, ὅσο ἀδικαιολόγητη, ὅσο παράλογη καὶ ἂν εἶναι, τὰ ἐκλογικὰ ἀποτελέσματα καὶ τοῦ Μαΐου καὶ τοῦ Ἰουνίου μοῦ προξένησαν μεγάλη θλίψη. Στὴν πραγματικότητα, βέβαια, σὲ γενικὲς γραμμὲς ἦσαν ἀναμενόμενα˙ ἂν ἐξέταζε κανεὶς τὴν κατάστασή μας τῶν τελευταίων ὀχτὼ τοὐλάχιστον ἐτῶν καὶ ἂν τολμοῦσε νὰ ἑρμηνεύσει μὲ στεγνὴ λογικὴ τὴν κατάσταση αὐτή, θὰ μποροῦσε νὰ προβλέψει (καὶ ἀσφαλῶς κάποιοι τόλμησαν καὶ πρόβλεψαν) τὴ ζοφερὴ αὐτὴ ἐξέλιξη. Ἴσως μάλιστα κάποιοι νὰ ἔχουν καὶ τώρα ἀκόμη τὸ θάρρος νὰ προβλέψουν τὴν ἀκόμη ζοφερότερη ἔκβαση.

Καὶ δὲν εἶναι ἡ βαριὰ ἥττα τοῦ ΣΥΡΙΖΑ αὐτὴ ποὺ μὲ ἀπασχολεῖ (μολονότι γιὰ λόγους συναισθηματικοὺς καὶ ἐν πολλοῖς νοσταλγικοὺς ἀσφαλῶς μὲ θλίβει σὲ ἕναν βαθμὸ καὶ αὐτή), ἀλλὰ ἡ καταβαράθρωση τῆς ἀνθρώπινης ἀξιοπρέπειας, τὴν ὁποία ἡ ἀριστερά, σὲ ὅλες της σχεδὸν τὶς ἐκφάνσεις, ἀντιπροσώπευε καὶ ὑπερασπιζόταν ἐπὶ δεκαετίες. Δὲν νομίζω ὅτι εἶναι τυχαῖο ὅτι ἡ πλειονότητα τῶν διανοούμενων καὶ τῶν δημιουργῶν (τῶν λεγόμενων «πνευματικῶν ἀνθρώπων») συντασσόταν πάντα μὲ τὴν ἀριστερά. Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἤδη ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ αἰώνα μας εἶχε ξεκινήσει ἀπὸ τὸ χῶρο τοῦ νεότευκτου τότε ἀκραίου κέντρου ἡ γκρίνια γιὰ τὴν ἰδεολογικὴ ἡγεμονία τῆς ἀριστερᾶς στὰ γράμματα καὶ τὶς τέχνες. Καὶ δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἡ ὑπαρκτή, πράγματι, αὐτὴ ἡγεμονία ἄρχισε νὰ ἐξασθενεῖ τὴν ἴδια περίοδο, κλονίστηκε ἀκόμη περισσότερο τὴν ἐποχὴ τῶν μνημονίων καὶ ὑποχώρησε πλήρως ἀμέσως μετά, ἔχοντας πλέον ἀντικατασταθεῖ ἀπὸ τὴν κυριαρχία στὰ γράμματα καὶ τὶς τέχνες τῶν ἀκροκεντρώων ἰδεῶν καὶ τοῦ κάλπικου νεοφιλελευθερισμοῦ τῆς διαχρονικὰ συγκρητικῆς, διαχρονικὰ ἀδίστακτης, διαχρονικὰ δολοφονικῆς δεξιᾶς.

Τὰ τελευταῖα εἴκοσι χρόνια, ἀκόμη καὶ οἱ λογοτέχνες ποὺ (δηλώνουν ὅτι) ἀνήκουν στὸ στρατόπεδο τῆς ἀνθρώπινης ἀξιοπρέπειας (καὶ ἐννοῶ, βεβαίως, στὴν ἀριστερά), στὴν πλειονότητά τους λειτουργοῦν μέσα στὸ λογοτεχνικὸ πεδίο μὲ τοὺς ὅρους ποὺ ἔχουν τεθεῖ ἀπὸ τὴν ἡγεμονικὴ (ψευδωνύμως) νεοφιλελεύθερη διανόηση: κόσμιοι, εὐγενεῖς, μὲ διακριτὴ τὴν ἀγωνία νὰ μὴ χάσουν ὑποστηρικτές, ἀκολούθους, ἐκδότες, ἔντυπα ποὺ νὰ τοὺς φιλοξενοῦν καὶ νὰ τοὺς προωθοῦν, μὲ ἄγχος νὰ μὴν προκαλέσουν ἐπιτροπὲς (τοῦ …ὑπουργείου καὶ τῆς … ἀκαδημίας) ποὺ μπορεῖ νὰ τοὺς βραβεύσουν, παίζουν τὸ παιχνίδι σύμφωνα μὲ τοὺς κανόνες ποὺ τοὺς ἔχουν τεθεῖ, χωρὶς νὰ διανοοῦνται ὄχι νὰ ἀμφισβητήσουν ἀλλὰ οὔτε νὰ ἀναρωτηθοῦν γιὰ τοὺς ὅρους καὶ τοὺς στόχους αὐτοῦ τοῦ παιχνιδιοῦ, οὔτε βέβαια γιὰ τὶς συνέπειές του ἐπὶ τοῦ σώματος (ἴσως καὶ τοῦ πτώματος) τῆς λογοτεχνίας. 

Καὶ φυσικά, οἱ συνέπειες αὐτὲς εἶναι ἤδη ὁρατές: ἔργα ἀσήμαντα καὶ ἀναμηρυκαστικά, ἀπὸ τὰ ὁποῖα λείπει σχεδὸν πάντα ἡ ἀναζήτηση ἐκφραστικῶν τρόπων ἀλλὰ περισσεύει ἡ ἀναπαραγωγὴ δεδομένων μορφῶν ἀλλοτινῆς πρωτοπορίας καὶ κοινότοπων θεματικῶν. Μὲ λίγα λόγια, ἡ λογοτεχνία ποὺ πλέον παράγεται, πλὴν πραγματικὰ ἀπειροελαχίστων ἐξαιρέσεων, εἶναι συντηρητική: δὲν ἀλλάζει τίποτε, δὲν προσθέτει τίποτε στὴν ὑπόθεση τῆς λογοτεχνίας.  

Οἱ λογοτέχνες καὶ οἱ ἀπασχολούμενοι σὲ …συναφῆ ἐπαγγέλματα περιφέρονται μέσα στὸν ζόφο, ἀλληλοσυγχαίρονται καὶ ἀλληλοβραβεύονται, κατασκευάζοντας ἕνα πεδίο ὅπου ἁπλῶς μποροῦν νὰ συνεχίσουν νὰ ἀλληλοσυγχαίρονται καὶ νὰ ἀλληλοεπιβραβεύονται γιὰ τὸ τίποτε ποὺ παράγουν. Ἅλλωστε, τὸ τίποτε, ὅπως μᾶς ἔχει διδάξει πλέον τὸ ἐπιτελικὸ κράτος τοῦ Κυριάκου Μητσοτάκη, μὲ τὴ σωστὴ ἐπικοινωνιακὴ διαχείριση καὶ μόνον, εἶναι σὲ θέση νὰ προσπορίσει σημαντικὰ ὀφέλη (τῶν ὑλικῶν μὴ ἐξαιρουμένων) σὲ ὅσους τὸ διακονοῦν. Ἡ ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια ποὺ θὰ τὸ σταματοῦσε εἶναι πλέον τόσο passé.